Eski dünya kertenkelelerine küresel ısınma tehdidi

Araştırmada Türkiye'den, yaygın olan türler cüce kertenkele, Kapadokya-Kayseri kertenkelesi, Valentin kertenkelesi ve Hatay kertenkelesi dahil toplam 12 tür yer aldı. Araştırmaya Türkiye'den katılan Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Acıgöl Teknik Bilimler MYO Müdür Yardımcısı öğretim görevlisi Dr. Mert Karış, "Eğer bir an önce iklim değişikliğini hafifletme çabalarımızı geliştirmezsek, bazı kertenkele türleri/popülasyonları giderek azalacak ve sonuç olarak yok olacaktır" dedi.

Avrupa, Asya ve Afrika'da yaygın olan eski dünya kertenkelelerinin termofizyolojisine ve filogenisine (çeşitli organizma grupları arasındaki ilişki) yönelik, aralarında Türk bilim insanlarının da bulunduğu 17 ülkeden 45 araştırmacı, yaklaşık 3 yıl süren ve 262 kertenkele türünün incelendiği bir çalışma yaptı. Araştırma sonuçları, dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden Nature Communications'da yayımlandı. Araştırmada Türkiye'den, yaygın olan türler cüce kertenkele, Kapadokya-Kayseri kertenkelesi, Valentin kertenkelesi ve Hatay kertenkelesi dahil toplam 12 tür yer aldı.

KUZEY KUTBUNA DOĞRU ÇIKIYORLAR

Küresel ısınmanın kertenkele türlerini olumsuz etkilediği ve nesillerini tehdit ettiği belirlenen çalışmada, Namib, Sahara ve Kalahari çölleri gibi çok yüksek sıcaklığa sahip habitatlarda yaşayanların yanı sıra, 2000 rakımın üzerindeki serin habitatlarda yaşayan türlerin de bulunduğu belirlendi. Hatta bu türlerden birinin Kuzey Kutup dairesine kadar yayılarak bilinen diğer tüm sürüngen türlerinden daha kuzeye ulaşabildiği ve canlı doğumla çoğaldığı açıklandı.

PROF. DR. BAYRAM GÖÇMEN'E İTHAF EDİLDİ

Araştırmaya Türkiye'den katılan Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Acıgöl Teknik Bilimler MYO Müdür Yardımcısı öğretim görevlisi Dr. Mert Karış, bu çalışmayı, Türkiye ayağının lideri olarak görev yapan ve gerçekleştirilebilmesini sağlayan, ülkemizde Herpetoloji (sürüngen) biliminin gelişmesine büyük katkılar sunan, çalışmanın son aşamasında yakalandığı amansız hastalık sonrası vefat eden Ege Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bayram Göçmen'e ithaf ettiklerini söyledi.

TÜRKİYE'DEN 12 TÜR İNCELENDİ

Çalışmada, Lacertidae familyasından 12'si Türkiye'de toplam 262 kertenkele türünün evrimini yeniden yapılandırmak için son teknoloji DNA sekanslama yöntemleri ve fosil analizler kullanıldığını belirten Dr. Mert Karış, “Kertenkeleler son yıllarda yüzlerce bilimsel çalışmanın odak noktası olmuştur. Yeni nesil genomik analizler nihayet türlerin evrimsel açıdan birbiriyle nasıl ilişki kurduklarını ve ne zaman ortaya çıktığını tespit etmiştir" dedi.

KÜRESEL ISINMAYA KARŞI ÇOK HASSASLAR

Bu kertenkele türlerinde fizyoloji ve çevre sıcaklığı arasında güçlü bir uyum tespit ettiklerini, bunun da onları küresel ısınmaya karşı çok hassas hale getirdiğini söyleyen Dr. Karış, ılıman ortamlarda ise 50'den fazla türün yeni derlenmiş fizyolojik verilerine göre biyolojilerinin iklim tarafından belirlendiğini söyledi. Dr. Karış, “Bu türlerin çevrelerine nasıl hızla uyum sağladıklarını tespit edebilmek şaşırtıcı. Fizyolojileri, dağılış alanlarının genişliği, tür zenginliği ve hatta mutasyon oranları, türlerin vahşi doğada yaşadıkları sıcaklıklarla güçlü bir şekilde bağlantılı" diye konuştu.

BENZERSİZ BİR KARIŞIM

Ülkemizdeki kertenkelelerin yüksek düzeydeki çeşitliliği, serin-nemli habitatlardan sıcak-kurak habitatlara kadar birçok farklı koşula adapte olmuş benzersiz bir tür karışımından oluştuğunu söyleyen Dr. Karış, “Çalışma sonuçlarımıza göre, yüksek dağ ve platolarda yaşayan türler ile serin habitatlara adapte olmuş olan kertenkele türlerimiz küresel ısınmadan en çok etkilenecek olanlar" dedi.

TÜRKİYE'DEKİ TÜRLER DE YOK OLMA TEHDİDİ YAŞIYOR

Türkiye'nin, küresel ısınma sebebiyle gelecekte serin çevresel koşulları tercih eden türler için çok sıcak hale geleceğini vurgulayan Dr. Karış, şu uyarıda bulundu: “Eğer bir an önce iklim değişikliğini hafifletme çabalarımızı geliştirmezsek, bazı kertenkele türleri/popülasyonları giderek azalacak ve sonuç olarak yok olacaktır. Bu gibi geri dönüşümü imkânsız biyolojik çeşitlilik kaybının gerçekleşmesi, tüm ekosistem için öngörülemeyen ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir."

Mehmet ÇINAR/ANTALYA, (DHA)