Türk bilim insanlarından koronavirüse karşı burun spreyi

Ankara, Bilkent, Hacettepe üniversitelerinden bilim insanlarının ortak çalışması sonucunda koronavirüsünün hücreye giriÅŸini engellemeyi amaçlayan sprey geliÅŸtirildi. Farklı biyolojik türlerden elde edilen DNA moleküllerinin, genetik mühendislik teknolojisiyle kesilmesi ve elde edilen farklı DNA parçalarının birleÅŸtirilmesi iÅŸlemlerini kapsayan rekombinant yöntemi sayesinde bir protein elde edildi. Burun boÅŸluÄŸuna sıkılan bu protein molekülü, virüsün hücreye giriÅŸine engel olacak. Üretim ve tasarımı Bilkent Üniversitesi'nde, hayvan deneyleri Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakülkesi'nde yapıldığı, histolojik olarak hücrede meydana getirdiÄŸi deÄŸiÅŸikliklerle farklı organlar üzerindeki viral çoÄŸalmaların Hacettepe Üniversitesi'nde incelendiÄŸi ilacın klinik öncesi test çalışmalarında olumlu sonuçlar alındı. Ä°lacın, insanlar üzerinde denenmesini saÄŸlayacak faz çalışması için baÅŸvurunun önümüzdeki günlerde yapılması planlanıyor. 

'VÄ°RÜS PARÇALANIYOR'

GeliÅŸtirilen spreyle ilgili bilgi veren UNAM ÖÄŸretim üyesi Doç. Dr. Urartu Åžeker,  ÅŸu anda preklinik çalışmaları tamamladıklarını belirterek, rekombinant protein ile son 3 senedir  influenza, kırım kongo kanamalı ateÅŸi için çalışmalar yaptıklarını ve pandeminin baÅŸlamasıyla bunu hızlıca koronavirüsle savaÅŸta aktif bir ilaca dönebilmesi için çalışmalara baÅŸladıklarını anlattı. Proteinin üretimini ve tasarımını genetik mühendisliÄŸiyle yaptıklarını söyleyen Åžeker, daha sonra virüsün üzerinde gerçekten baÄŸlama potansiyeline sahip mi bunu anlamak için karakteri ettiklerini kaydetti. Öncelikle virüsün üzerindeki 'diken proteini' adı verilen 'spike proteini' ürettiklerini belirten Åžeker, "Bu spike protein çok fazla ÅŸeker grubu içeriyor. Bizim ÅŸekerlere baÄŸlanan lektin proteinimizde virüsün o kısımlarına baÄŸlanıyor. BaÄŸlanması ÅŸu anlama geliyor; normalde virüs hücrenin içerisine girerken reseptöre baÄŸlanan kısım adı verilen koronavirüsü diÄŸer virüslerden ayrıştıran esas nokta var. Bizim amacımız reseptöre baÄŸlanmasını engellemek. Bizim proteinimiz baÄŸlanıyor ve virüs reseptöre baÄŸlanamaz hale geliyor. Reseptöre baÄŸlanamayınca çoÄŸalamıyor çoÄŸalamayınca virüs parçalanıyor" dedi.

'KORUYUCU ETKÄ°LÄ° FONKSÄ°YONA SAHÄ°P'

UNAM ÖÄŸretim Üyesi Doç. Dr. Urartu Åžeker, virüsün hücrenin içerisine girip çoÄŸalamayınca bir süre sonra vücut tarafından yok edildiÄŸini, ürettikleri proteinin de hücreye giriÅŸini engelleyen koruyucu etkili bir fonksiyona sahip olduÄŸunu bildirdi. Doç. Dr. Åžeker, "Hayvanlara burundan verildi ve burundan verildikten sonra görüldü ki ilacı alan hayvanlarda almayanlara göre oldukça güzel bir koruyuculuk saÄŸlanmış oldu. Bu çalışma ÅŸu anda tamamlanmış durumda ve faz sürecindeyiz. Åžu anda faz baÅŸvurusu yapılmak üzere ve bununla ilgili iÅŸlemler yapılıyor. Bilimsel olarak raporlama kısmı da birkaç gün içerisinde tamamlamış olur" diye konuÅŸtu.

'PANDEMÄ°DEN ÇIKILMASINA DESTEK OLACAK'

Bir deney tasarımının yapıldığını ve 200-300 gönüllü arandığını kaydeden Doç. Dr. Åžeker, bu gönüllerin ya enfeksiyona maruz kalmış birbileriyle yaÅŸayan insanlardan ya da saÄŸlık çalışanlarından oluÅŸması gerektiÄŸini ifade etti. Doç. Dr. Åžeker, "Gönüllülere burun spreyi olarak verilecek. Spreyi aldıktan sonra da virüs maruziyetine kalmaları durumunda PCR pozitif hale gelip gelmedikleri bakılacak. Bu sprey çok düÅŸük dozlarda etkili. Hücre kültüründe ve hayvan deneylerini yaptığımızda çok düÅŸük seviyelerde etkinlik gösterdi. Çok fazla kullanılmasına gerek kalmayacak; ama gün içerisinde iki kere burundan yapılacak. Bununla insanların maske takmasını bıraktıracak bir durum olmayacak. Ama virüs dolaşımını engelleyip pandemi sürecinden çıkılmasına destek olacağını düÅŸündüÄŸümüz bir süreç olacak" ifadelerini kullandı.

'SALGINI YAVAÅžLATACAK'

Doç. Dr. ÅžeÅŸker, Covid geçirmemiÅŸ ya da yüksek riski olan kullanmak isteyen herkesin kullanımına açık olacağını kaydederek, "Üretim maliyetleri oldukça düÅŸük. Düzgün kullanılırsa ve faz çalışmalarında bizim gördüÄŸümüz etkiler görülmeye baÅŸlarsa salgını yavaÅŸlatacağına inanıyorum" dedi.

Doç. Dr. Åžeker, hızla üretilmesi için gerekli olan 'iyi üretim pratiÄŸine' sahip ilaç firması ile görüÅŸmelerde önemli aÅŸamaya gelindiÄŸini de kaydetti.

Pelin ÜZEK KILIÇ-Muhammet BAYRAM/ ANKARA,(DHA)