Geçtiğimiz günlerde Bağımlılıkla Mücadele Komitesi ve Zeugma Lions Kulübü ile birlikte çok önemli ortak bir aktiviteye imza attık. Yapılan etkinlikte, günümüzün en büyük ve en tehlikeli tuzağı uyuşturucuyla ilgili olarak genç öğrencileri bilgilendirdik. Samandıra Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde gerçekleştirilen ve 150 öğrencinin katıldığı panelde, Yard. Doç. Dr. Onur Okan Demirci ile birlikte gençlere çağımızın en büyük tehlikesini pek çok örnekle anlattık.  29 Mart Çarşamba günü gerçekleştirilen panele Kesim Başkan Kadir Kabakçı, Bağımlılıkla  Mücadele Komite Başkanı Nevzat Yüce ve Zeugma Lions Kulübü Başkanı Canan Yılmaz Öztaş da katıldı. Lionların yanı sıra panele katılan öğretmenler de toplantıda dile getirilen konuları büyük bir ilgiyle izlediler.

Bir okuyucumuz ‘Bağımlılık nedir’ diye bir soru yöneltmiş. Türkiye’de ve dünyada hızla tütün, alkol ve uyuşturucu madde alım oranları artmakta, maddeye başlama yaşları gittikçe düşmektedir. Diğer bağımlılıklar gibi teknoloji ve kumar bağımlılığı da kişiye, aileye ve topluma psikolojik, sosyolojik ve ekonomik zararlara yol açmaktadır. Bağımlılık kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal hayatını olumsuz etkilemektedir. Toplumun felaketi sayılabilecek bağımlılıkları engellemek ancak iyi bir koruyucu halk sağlığı yaklaşımıyla mümkün olur. Psikiyatrik bir sendrom olan bağımlılığın tanısı için aşağıda sayılan ölçütlerin yalnızca üçünün bir arada görülmesi yeterlidir.

Kullanılan maddeye tolerans gelişmesi

Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması
Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için yapılan ama boşa çıkan çabalar
Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama
Madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin olumsuz etkilenmesi

Maddenin daha uzun ve yüksek miktarlarda alınması

Fiziksel ya da ruhsal sorunların ortaya çıkmasına ya da artmasına rağmen madde kullanımını sürdürmek

Diğer okuyucumuzun sorusu ise, ’Bağımlı neden maddeyi ve bağımlılığı inkâr eder’ diye bir mail göndermiş. Konuya ilişkin Psikolog Ayşe Nur Karkın şu tespitlerde bulunuyor: ‘ Hayatta tüm değişimler, gerçeği kabul etmekle başlar. Hoşunuza gitmeyen hatta bazen nefret ettiğiniz gerçekler olabilir. Eğer duygularımızı ve içinde bulunduğumuz durumu reddediyor ya da onları kontrol etmeye çalışıyorsak gerçekleri kabullenmek daha da zorlaşır. Gerçeği, olduğu gibi kabul ettiğinizde özgürleşirsiniz. Gerçekler, sizi, kendinizle ya da etrafınızdaki kişilerle anlaşmazlığa düşürüyorsa; inkâr, işe yarıyor gibi gözükür ama probleminizi çözmez. Kabullenmek ve değişime odaklanmak hiç kimse için kolay değil ama bağımlılık sorunu olanlar için daha da zor.

Bağımlılık sorunu olan kişilerde inkar kendini aşağıdaki şekillerde gösterebilir:
Kullandığı maddeyi küçümseme,
Kullandığı miktarı azımsama,
Kullanımı kontrol edebildiğini iddia etme,
İstediği zaman bırakabileceğini iddia etme,
Maddenin özel yaşamı ve sağlığına verdiği zarar görmezden gelme,
Tedaviye direnç gösterme.

İnkâr, bağımlılık hastalığının ayrılmaz bir parçasıdır. Kanser, diyabet, kalp yetmezliği gibi diğer kronik ve ölümcül hastalıklara baktığınızda, hastaların hepsi tedavi arayışındadır. Bağımlılıkta ise kişinin tıbbi yardımı reddetmesi, madde kullanımının inkârı kolaylaştırdığının, hatta birlikte çalıştığının bir kanıtıdır. İnkâr sürecindeki bağımlı kişiler genelde;
‘O kadar da kötü değil’,
‘Bununla başa çıkabiliyorum’
‘Son bir kez’ gibi şeyler söylerler.

Bağımlılık problemi olan bazı bireyler; çeşitli sağlık sorunları, yasal sorunlar ya da etrafındaki insanlarla sorunlar yaşadığında inkâr etme davranışından vazgeçerken; bazı bireylerde bu tarz olumsuzluklar kabullenme için yeterli olmayabilir. Bu aşamada, bağımlılık hastalığı ile mücadele eden kişilere yardımcı olabilmek için inkâr davranışlarını anlamak çok önemlidir. Bu alanda tedavi sunan hekimler, psikologlar ve diğer sağlık çalışanları, motivasyonel görüşmelerle kişilerin kabul aşamasına geçmesi için yardımcı olmaya çalışırlar. Bu tarz müdahalelerle sorunlu davranışın çekiciliğini azaltmak ve madde kullanımından doğan olumsuz etkileri, kişinin daha kolay görmesini sağlamak hedeflenir. Görüşmelerin bir diğer amacı ise kişiye madde kullanımı dışındaki diğer seçenekleri göstermektir. Bu seçenekleri görmek, bağımlı kişilere madde kullanımını durdurmakla ilgili bir yol haritası çizme ve harekete geçme aşamalarında yardımcı olur.

DiClemente ve arkadaşlarına göre (2001) bağımlılıkta değişim için altı evre vardır; başlangıç evreleri olan karar öncesi ve karar evrelerinde en sık rastlanılan iki davranış direnç ve inkârdır. Kişi, bu evrelerde bağımlılık problemini kabul ederse bu iki evreyi takip eden hazırlık, harekete geçme, devamlılık ve son bulma evrelerine doğru bir yol alır. Bağımlılık hastalığı bir aile hastalığıdır. Araştırmalar, bağımlı yakınlarının inkâr ve direnç davranışlarını anlayıp tedavi sürecine katıldıklarında başarının arttığını gösteriyor. Maalesef inkâr sadece bağımlılara özgü bir tavır değildir. Toplumun büyük kısmı bağımlılığın bir hastalık olduğunu inkâr eder. Bu nedenle aileler tedavi sürecine katıldıklarında kendilerinin de bağımlılıkla ilgili inkâr süreçlerine şahit olabilir ve kendilerini de iyileştirebilirler. Toplumlar ve bireyler olarak bağımlılık başta olmak üzere inkâr ettiğimiz her davranışı gözden geçirip, gerçekler hoşumuza gitmese dahi kabul ederek kendimizi değişime hazır hale getirebiliriz.’