Çocuklar dünyaya merhaba derken, yaşayacakları hayat için ‘kullanma klavuzu’ ile beraber gelmiyorlar. Aile belirleyici bir unsur. Aile fertlerinin iyi ahlaklı, erdemli, yardımsever, merhametli olması çocuk için çok önemli bir model türüdür. Aynı şey sigara, alkol ve diğer bağımlılık yapıcı maddeler için de geçerlidir. Siz çocuğunuzun yanında sigara içiyorsanız istediğiniz kadar sigaranın zararlarını anlatın. Sizi kimse dikkate almaz. Çocuklar sözden çok davranıştan etkilenirler.
 
Çocuklar büyürken taklit yoluyla hayata hazırlanıyor. Uzmanlar, 3 yaşındaki taklit döneminden başlayarak yetişkin olana kadar çocukların her şeyi davranışla öğrendiklerine dikkat çekiyor. Öncelikli rol model olan ebeveynlerin de sözlerle değil, davranışlarıyla örnek olarak çocuklara doğruları gösterebileceğini belirtiyor.
 
Çocukların rol modele ihtiyaçları var
 
Çocuklar, oyun çağından, kurallı eğitim dönemi ve sosyal çevreyle etkileşim aşamalarına kadar kişiliklerini oluştururken çevresindekilerin davranışlarını taklit etme eğilimindedirler. Hayata hazırlanırken rol modele ihtiyaç duyan çocuklar, iyi veya hatalı davranışları bu yolla kazanırlar. Yeşilay Dergisi’nin Şubat sayısında, bireylerin neden rol modele ihtiyaç duyduğu, bağımlılıkları önlemede rol modelin önemi konusu ele alındı. Konuyla ilgili olarak bilgi veren Psikolog ve Aile Danışmanı Özgül Piyade Bozkuş, çocukların rol model olarak doğru insanlarla karşılaşmalarının ileriki yaşlarda onların kişiliğine ve yaşamına olumlu etkiler yaptığını belirtiyor.
 
Çocuk sözden çok davranıştan etkilenir

Anne-babaların, kendisi ve çevresi ile barışık bireyler yetiştirebilmek için öncelikle davranışlarıyla çocuklarına doğru örnek olmaları gerektiğini söyleyen Bozkuş, kurallı öğrenme çağında çocukların, alışkanlıkları kurallarla kazandığını, sonraki dönemde ise okulla beraber öğretmenine, arkadaşına, televizyonda herhangi bir karaktere veya ailenin bulunduğu sosyal çevrede değer gören birine benzemeye çalıştığına dikkat çekiyor. Çocuğun önünde iyi modeller olması halinde, sağlıklı bir kişilik oluşacağını belirten Bozkuş, eğer kötü bir rol modelle bir aradaysa çocuğun farkında olmadan olumsuz yönlerini almaya başladığını söylüyor.
 
Doğru rol model için aileler bilinçli olmalı
 
Rol modelin, çocuğun izlediği çizgi filmdeki bir karakter de olabileceğini hatırlatan Psikolog Bozkuş, şu bilgileri veriyor: “Çocuklar çevresindeki aile yakınlarını, çizgi film karakterlerini veya televizyonda izlediği ünlü kişileri rol model alabilir; onlar gibi konuşmak, giyinmek, yaşam tarzlarını kendi hayatında uygulamak isteyebilir. Bunlar çocuğun kişilik gelişiminin şekil alması yönünde etkilidir. Bir anne çocuğunu yetiştirirken sigara içilmemesi, yalan söylenmemesi gerektiğini sürekli anlatmıştır. Ama kendisi sigara içiyorsa veya yalan söylüyorsa, çocuk söyleneni değil, annenin yaptığını yapacaktır. Anne-babanın çocukların üzerindeki etkileri asla tartışılamaz. Çocukların, dış dünyadan farkında olmaksızın aldığı iyi veya kötü rol modeller konusunda ailelerin farkında olması gerekiyor.”
 
Çocuk, yetişkin olana kadar her şeyi davranışla öğrenir

Bağımlılıklar konusunda ebeveynlerin çocuklarını eğitmeye çalışırken, kendilerini de eğitmeye devam etmeleri gerektiğinin vurgulandığı Yeşilay Dergisi’nin Şubat sayısında, uzmanlar ailelerin ve öğretmenlerin bağımlılıklarla ilgili olarak çok iyi bir gözlemci olmalarını, bir sorunla karşılaştıklarında nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitim almalarını öneriyor. Bağımlılıkla ilgili olarak ünlülerin de güçlü birer rol model olduğunu söyleyen uzmanlar, ünlülerle ilgili haberleri verirken medyaya da büyük sorumluluk düştüğüne dikkati çekiyor.
 
Gerek ergenler, gerekse çocuklar çok keskin gözlemci yapıları vardır. Bir defa benimsedikleri bir şeyin yaşam boyu onlarla kalma olasılığı yüksektir. Hayata, yakın oldukları veya olmak istedikleri kişinin gözlerinden bakma eğilimindedirler. Rol modelleri iyimserse bardağın dolu kısmını görme şansları daha fazladır. Rol model onlar için bir ölçme standartı veya idol olur. Çocuklar sözden çok davranışlardan etkilenirler.