Ara tatilin sessiz tehlikesi: Sosyal medya yorgunluğu

2025-2026 Eğitim-Öğretim Dönemi'nin ilk ara tatili bu hafta sonu başlıyor. Milyonlarca öğrenci 17 Kasım'a kadar toplam 9 gün boyunca tatil yapacak. Öte yandan dinlenmek için verilen bu kısa mola çocuklar için "ekran tuzağına" dönüşme riski taşıyor. Araştırmalar, tatil dönemlerinde çocukların ekran başında geçirdiği sürenin yüzde 30–40 oranında arttığını ortaya koyuyor. Uzmanlar "Gerçek tatil, ekrana değil hayata bakmakla olur" diyerek ailelere "dijital mola" çağrısı yapıyor.

ZİHİN DİNLENEMİYOR

Okul temposunun yoğunluğu nedeniyle zihinsel yorgunluk yaşayan öğrenciler ara tatili iple çekiyor. Ancak uzmanlar dijital dünyanın tatili kolayca "yapay bir dinlenmeye" dönüştürdüğünü söylüyor ve şu uyarıda bulunuyorlar: "Çocuklar gün boyu ders, sınav ve ödevlerle meşgul. Tatil geldiğinde telefonu elinden düşürmemek dinlenme gibi geliyor ama aslında beynin uyarı düzeyini daha da artırıyor. Gerçek dinlenme, ekrandan uzaklaşıp sessizlikle buluşmaktır." Tatilde ekran karşısında geçirilen her bir saat, öğrencilerin dikkat süresini ve uyku düzenini bozuyor. Uzmanlar "Beyin, özellikle çocuk yaşta, dijital bombardımandan kurtulmadan yenilenemez" diyor.

EĞLENCE DEĞİL STRES KAYNAĞI

Ara tatil döneminde sosyal medya kullanımı ciddi biçimde artıyor. Eğitim Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksoy, çocukların "başkalarının tatilini izleyerek" kendi tatillerini harcadığını belirtiyor. Aksoy "Tatilde Instagram'da, TikTok'ta vakit geçirmek, görünürde eğlence ama aslında karşılaştırma ve stres kaynağı. Başkalarının hayatına bakarak kendi mutluluğunu unutan bir nesil yetişiyor. Oysa tatil, kendini keşfetmek içindir" diyor. Ailelerin çocuklarıyla birlikte "sosyal medya detoksu" yapmasını öneren eğitim uzmanları "Bir hafta boyunca cihazları yalnızca belirli saatlerde kullanmak bile dikkat, uyku ve iletişim kalitesini artırır" uyarısını yapıyor.

VELİLERE 'DİJİTAL SINIR' UYARISI

Uzmanlar, tatil boyunca ailelerin rol model olmasının önemine dikkat çekiyor. Çocuk Gelişimi Uzmanı Gizem Alkan "Ebeveyn telefonla meşgulse, çocuktan ekranı bırakmasını beklemek gerçekçi değil," diyor. Ailelerin evde "dijital kurallar" koyması öneriliyor:
● Günlük ekran süresi 1 saati geçmemeli.
● Ekransız zamanlarda ailece etkinlik yapılmalı.
● Yemek masasında telefon yasak olmalı.
● Yatmadan 1 saat önce ekran tamamen kapatılmalı.

BEYİN RAHATLAMALI

Psikiyatrlar ise beynin tıpkı kaslar gibi dinlenmeye ihtiyaç duyduğunu vurgulayarak "Okul döneminde beyin sürekli bilgiyi işliyor. Tatil, bu süreci yavaşlatmak ve dengeyi yeniden kurmak içindir. Fakat ekran, beyni pasif bırakmak yerine aşırı uyarıyor. Bu nedenle çocuk tatilden yorgun çıkıyor." Ara tatilde yapılacak en sağlıklı aktiviteler kitap okumak, doğa yürüyüşü, resim yapmak, müzik dinlemek ya da ailece oyun oynamak. Zihin, ancak doğallıkla temas ettiğinde yenileniyor.

GERÇEK TATİLİN FORMÜLÜ: AZ EKRAN, BOL GÜN IŞIĞI

Eğitimciler, tatilin sadece derslerden değil, dijital baskıdan da uzaklaşma dönemi olması gerektiğini vurguluyor. SABAH'a konuşan rehber öğretmenler "Bir kitap okumak, ailece kahvaltı yapmak ya da doğada yürüyüşe çıkmak bile çocuk için güçlü bir yenilenme sağlar. Tatili planlarken etkinlik değil, denge hedeflenmeli. Tatilde çocukları sürekli 'ders tekrarına zorlamak' da doğru değil. Zihin farklı bir meşguliyetle dinlenir. Ekransız zamanlar üretkenliği artırır" uyarısında bulundu.
10 Kasım'da başlayacak ara tatil, yalnızca öğrenciler için değil, aileler için de dijital alışkanlıkları gözden geçirme fırsatı sunuyor.
"Gerçek tatil, ekran ışığında değil, gün ışığında yaşanır"diyen uzmanlar ailere şu mesajı verdi:
"Tatil boyunca telefon değil, doğa konuşsun. Çocuklar sanal dünyadan değil, hayatın içinden güç alsın. Çünkü tatilin en büyük tehlikesi, hâlâ elimizde tuttuğumuz o ekranlar''