Askere giden işçinin hakları

İşçi statüsünde çalışan kişiler, askerlik görevine çağrıldıklarında işten ayrılmak durumunda kalabilirler. Bu noktada en çok merak edilen soru şudur: “Askere giden işçinin hakları nelerdir?”

Türk iş hukuku, askerlik hizmetini yerine getirecek olan işçilerin haklarını güvence altına almıştır. Hem kıdem tazminatı hem de iş güvencesi açısından önemli düzenlemeler bulunmaktadır. Son dönemde Yargıtay kararları da bu konuda yol gösterici nitelikte kararlar vermektedir.

ASKERLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILMA

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işçi zorunlu askerlik görevi nedeniyle iş sözleşmesini feshedebilir. Bu fesih, haklı nedenle fesih sayılmaktadır. Yani işçi, işverene noter aracılığıyla yazılı bir bildirimde bulunarak askerlik nedeniyle işten ayrıldığını beyan edebilir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, işçinin askere alınacağına dair resmi belgesini (celp kâğıdı) işverene sunmasıdır.

KIDEM TAZMİNATI HAKKI

Askere giden işçi, en az 1 yıl kıdemi varsa, işten ayrılırken kıdem tazminatına hak kazanır. Bu durum, 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükteki 14. maddesi ile güvence altına alınmıştır.

• Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücreti üzerinden hesaplanır.

• Askerlik sebebiyle ayrılma, işçinin kendi isteğiyle gerçekleşmiş gibi görünse de hukuken haklı fesih olarak kabul edilir.

• İşveren, kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür.

Bu hak, işçilerin askere giderken mağdur olmalarının önüne geçmektedir.

İHBAR TAZMİNATI DURUMU

Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi, kendi isteğiyle iş sözleşmesini sonlandırdığı için ihbar tazminatı talep edemez. Ancak işveren, askere giden işçiyi işten çıkartırsa, ihbar tazminatı gündeme gelebilir.

Dolayısıyla askerlik sebebiyle işten ayrılmalarda ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır.

İŞ GÜVENCESİ VE TEKRAR İŞE DÖNME HAKKI

Türk İş Kanunu’na göre askere giden işçiler, terhis olduktan sonra 2 ay içinde eski işyerlerine başvururlarsa işveren onları işe almakla yükümlüdür.

• İşverenin işçiyi tekrar işe başlatmaması halinde, işçiye en az 3 aylık ve en fazla 6 aylık ücret tutarında tazminat ödenmesi gerekir.

• Bu hak, iş güvencesi açısından son derece önemlidir.

Ancak işçinin geri dönüş talebini yazılı olarak ve süresi içinde yapması şarttır.

YILLIK İZİN VE DİĞER HAKLAR

Askere giden işçilerin kullanılmayan yıllık izin hakları yanmaz. İşten ayrılırken, çalıştığı süre boyunca hak ettiği fakat kullanmadığı yıllık izin ücretleri kendisine ödenir.

Ayrıca işçinin ödenmemiş fazla mesai, prim veya ikramiye alacakları da işten ayrılış sırasında hesaplanarak ödenmek zorundadır.

İŞSİZLİK MAAŞI HAKKI

Askere giden işçiler, işsizlik maaşından faydalanamaz. Çünkü işsizlik ödeneği, işçinin kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalması halinde gündeme gelir. Askerlik görevi ise işçinin kendi iradesiyle değil, zorunlu bir görev olduğu için bu kapsama girmez.

YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER

Yargıtay’ın askerlik sebebiyle işten ayrılan işçilerle ilgili kararları, işçilerin lehine yorumlanmaktadır.

• Yargıtay, askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatı hakkını defalarca teyit etmiştir.

• Ayrıca işverenin, terhis sonrası geri dönmek isteyen işçiyi işe almamasını hukuka aykırı bulmuş ve tazminata hükmetmiştir.

Bu kararlar, işçilerin haklarını korumaları açısından önemli dayanaklardır.

TOPLUMSAL YÖNÜYLE ASKERLİK VE İŞÇİ HAKLARI

Türkiye’de askerlik görevi yalnızca bireysel bir sorumluluk değil, toplumsal bir yükümlülük olarak görülmektedir. Bu nedenle kanun koyucu, askere giden işçilerin mağdur olmaması için özel düzenlemeler getirmiştir.

Çalışma hayatı ve zorunlu askerlik görevinin kesiştiği bu noktada işçilerin haklarının korunması, hem sosyal adalet hem de iş barışı açısından büyük önem taşımaktadır.

SONUÇ

“Askere giden işçinin hakları” konusunu özetlemek gerekirse; işçi, askerlik sebebiyle iş sözleşmesini feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanır. İhbar tazminatı söz konusu olmaz ancak kullanılmayan yıllık izinler, fazla mesai ve diğer ücret alacakları işçiye ödenir. Ayrıca işçi, terhis olduktan sonra 2 ay içinde işine dönmek isterse işverenin onu yeniden işe alması gerekir.

Bu nedenle askere gidecek işçilerin haklarını bilmeleri, işten ayrılmadan önce resmi belgeleri hazırlamaları ve fesih sürecini usulüne uygun yürütmeleri büyük önem taşır.