İşten çıkarılan işçiler için arabuluculuk zorunlu mu?

Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai alacakları ve yıllık izin ücretleri gibi konularda taraflar sıklıkla mahkemeye başvuruyor. Ancak son yıllarda iş hukukunda önemli bir değişiklik yapıldı: Arabuluculuk süreci işçi-işveren uyuşmazlıklarında zorunlu hale getirildi. Peki, işten çıkarılan işçiler için arabuluculuk gerçekten zorunlu mu, süreç nasıl işliyor?

ARABULUCULUK NEDİR?

Arabuluculuk, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların mahkemeye taşınmadan önce çözülmesi için başvurulan alternatif bir yöntem. Taraflar, bağımsız ve tarafsız bir arabulucu eşliğinde sorunlarını müzakere ediyor. Bu sayede hem davaların süresi kısalıyor hem de taraflar daha az yıpratıcı bir süreçten geçiyor.

Türkiye’de 2018 yılında yapılan düzenleme ile işçi-işveren uyuşmazlıklarında arabuluculuk zorunlu dava şartı haline getirildi.

İŞTEN ÇIKARILAN İŞÇİLER İÇİN ZORUNLU MU?

Evet. İşten çıkarılan işçiler, işverenlerinden kıdem, ihbar veya diğer alacaklarını talep etmek istediklerinde önce arabuluculuğa başvurmak zorunda. Arabuluculuk sürecine başvurmadan doğrudan dava açan işçilerin davaları usulden reddediliyor.

Arabuluculuk zorunluluğu şu uyuşmazlıkları kapsıyor:

• Kıdem tazminatı,

• İhbar tazminatı,

• Fazla mesai,

• Yıllık izin ücreti,

• Ulusal bayram ve genel tatil ücretleri,

• Ücret alacakları.

Buna karşılık, iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan tazminat taleplerinde arabuluculuk zorunlu değil.

ARABULUCULUK SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?

İşçi, işten çıkarıldıktan sonra bulunduğu yerdeki adliyeye giderek arabuluculuk bürosuna başvuruyor. Başvurunun ardından bir arabulucu görevlendiriliyor ve taraflar ilk toplantıya davet ediliyor.

• Süreç en fazla 3 hafta sürüyor (gerekirse 1 hafta ek süre verilebiliyor).

• Arabulucu tarafları dinliyor, çözüm önerileri sunuyor.

• Taraflar uzlaşırsa tutanak imzalanıyor ve anlaşma mahkeme kararı niteliği taşıyor.

• Taraflar anlaşamazsa “anlaşmazlık tutanağı” düzenleniyor ve işçi bu tutanakla dava açabiliyor.

AVUKATLAR NE DİYOR?

İş hukuku avukatları, arabuluculuğun hem işçi hem de işveren açısından avantajları olduğunu belirtiyor. Avukatlar, “ iş davası Mahkeme süreçleri yıllarca sürebiliyor. Arabuluculukta ise taraflar kısa sürede sonuç alabiliyor. Ancak işçinin haklarını tam bilmesi ve profesyonel destek alması çok önemli” diyor.

Bazı hukukçular ise işverenlerin arabuluculukta işçiye daha düşük rakamlar teklif ederek süreci kapatma yoluna gittiğini, bu nedenle işçilerin bilinçli olması gerektiğini vurguluyor.

İŞÇİLERİN YAŞADIĞI SORUNLAR

Her ne kadar sistem hız kazandırsa da işçiler bazı sorunlar yaşıyor:

• İşverenlerin toplantıya katılmaması,

• İşçilere düşük tutarlı teklifler sunulması,

• İşçilerin haklarını bilmemesi nedeniyle anlaşmayı kabul etmek zorunda kalması.

Sendikalar, arabuluculuk sürecinde işçilerin hak kaybı yaşamaması için devletin denetim mekanizmalarının daha etkin olması gerektiğini savunuyor.

İŞVERENLERİN GÖRÜŞÜ

İşverenler ise arabuluculuğun dava yükünü azalttığını ve daha hızlı çözüm sağladığını ifade ediyor. Birçok işveren, işten çıkarılan işçileriyle mahkemeye gitmeden uzlaşmayı tercih ediyor. Ancak özellikle büyük ölçekli işletmelerde, yüksek miktarlı tazminat talepleri arabuluculuk masasında krize neden olabiliyor.

GELECEKTE NE BEKLENİYOR?

Uzmanlara göre arabuluculuk sistemi, uzun vadede iş mahkemelerinin iş yükünü önemli ölçüde azalttı. Ancak işçilerin haklarını tam bilmemesi nedeniyle mağduriyetlerin önlenmesi için daha kapsamlı bilgilendirme çalışmaları yapılması gerekiyor.

Önümüzdeki dönemde arabuluculuk sistemine ilişkin yeni düzenlemeler yapılması, özellikle işçilerin lehine daha güçlü güvencelerin getirilmesi bekleniyor.

SONUÇ

İşten çıkarılan işçiler için arabuluculuk süreci artık zorunlu. Bu süreç, davaların kısa sürede çözülmesine katkı sağlıyor. Ancak işçilerin haklarını bilerek masaya oturması ve gerekirse hukuki destek alması büyük önem taşıyor. Aksi halde hızlı bir çözüm sağlanırken ciddi hak kayıpları yaşanabiliyor.