Çocukları bekleyen görünmez tehlike: Parasosyal ilişkiler

Bireylerin televizyon, sosyal medya, podcast ya da çevrimiçi topluluklar aracılığıyla hiç tanışmadıkları kişilerle kurdukları tek taraflı ilişkilere parasosyal ilişki deniliyor. Yıldız Teknik Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Begüm Satıcı’ya göre bu tarz ilişkilerin en çok dikkat çektiği ergenlik süreci, gençlerin hem “Ben kimim?” sorusuna yanıt aradığı hem de rol modellere ihtiyaç duyduğu kritik bir dönem. Bu süreçte ekranlardan tanıdıkları kişilere bağlanmak, ergenler için gerçek bir dostluk kadar güçlü ve anlamlı hissedilebiliyor. Problem de tam burada başlıyor. Begüm Satıcı parasosyal ilişkilerin zararlarını şöyle anlattı:

GERÇEK BAĞLAR ZAYIFLIYOR

“Parasosyal ilişkilerin en büyük tehlikesi, gerçek arkadaşlıkların yerini alabilmesi. Bu tür bağlanmalar, çocuğun akran ilişkilerine yeterince yatırım yapamamasına neden oluyor, empati, paylaşma ve işbirliği gibi becerileri gelişemiyor. Aşırı bağlılık, yalnızlık ve sosyal izolasyona zemin hazırlıyor. Fenomenlerin ‘kusursuz’ hayatlarını idealize eden çocuk, kendi gerçek sosyal ilişkilerini bunlarla kıyasladığında hayal kırıklığı ve yetersizlik duygusu yaşayabiliyor. Sonuç olarak çocuk, sanal ilişkileri daha cazip bulmaya başlıyor.”

MANİPÜLASYONA AÇIK BİR KAPI

Pedagog Emre Güzel ise bu ilişkilerin sadece sosyal gelişimi değil, güvenliği de tehdit ettiğini belirterek şunları söyledi:

“Çocukların kurduğu bu güçlü duygusal bağ, kötü niyetli kişiler tarafından kolayca sömürülebilir. Takipçilerinin duygusal bağlılığını bilen bir influencer, ‘Gerçek hayranım bunu alır’ gibi ifadelerle çocukları pahalı ürünlere yönlendirebilir. Daha da tehlikelisi, çocuğun bu sahte arkadaşının zararlı fikirlerini sorgusuzca benimsemesi. ‘İnfluencer’ların özendirici şekilde sunduğu riskli davranışlar çocuklar üzerinde doğrudan etkili olabilir. Sağlıksız beslenme alışkanlıkları, tehlikeli ‘challenge’lar, hızlı araç kullanma veya madde kullanımı gibi davranışlar ergenlikteki ‘yenilmezlik’ algısıyla birleştiğinde ciddi tehlikelere yol açabilir. Hiçbir dijital arkadaşlık, gerçek bir sarılmanın ya da samimi bir sohbetin yerini tutamaz.”

YASAKLAMAK ÇÖZÜM DEĞİL

Pedagog Emre Güzel, çocukların bu risklerden korunmasında bu videoları yasaklamanın çözüm olmadığını belirterek ailelere şu önerileri sıralıyor:

- Çocuğun takip ettiği kişiler hakkında düzenli olarak konuşun ve o kişilerin görünenin ardındaki gerçeğini de farketmesini sağlayın.

- Sosyal medyada görülen hayatların ne kadarının gerçek olduğunu sorgulamasını sağlayın.

- “Hayran olmak” ile “arkadaş olmak” arasındaki farkı anlatın.

- Ekran süresini dengeleyerek çocukları hobi, kültür sanat faaliyetleri, spor gibi alanlara yönlendirin.

- Aile içi iletişim için çaba harcayın ve gerçek arkadaşlıkların önemini vurgulayın.

‘ESAS SUÇLU ALGORİTMA’

Asıl suçlunun algoritmalar olduğunu belirten Bilişim Uzmanı Osman Demircan, şöyle konuştu: “Sosyal medyada gördüğümüz şatafatlı hayatlara özenmemizi sağlayan şey aslında algoritmalar. Sosyal medyanın vazgeçilmez bir parçası olan bu sistem, hangi şeye ilgi duyuyorsak bizi ona yönlendiriyor. Çok ünlülerin ya da çok zenginlerin hayatına özeniyor olmamız, onların gerçekten ‘mükemmel’ olmasından değil, algoritmanın bize onları en doğru şekilde ve zamanda sunmasından kaynaklanıyor. Sosyal medyadaki hareketlerimiz, neye ilgi duyduğumuz, yazışmalarımız ya da fotoğraflara bıraktığımız küçük kalpler, karşımıza çıkan içerikleri belirliyor. Zenginlerin ya da ünlülerin hayatları eğer ilgi alanızdaysa bu tarz içerikler önünüze geliyor.”

Osman Demircan

(Hürriyet)