Gökyüzünde yeni tehlike

Dünyada 35 milyonu aşkın uçuş gerçekleşirken beş bine yakında ağır şiddette türbülans durumu yaşanıyor. Bu durumu kaleme alan Hürriyet Gazetesi'nden Uğur Cebeci hem türbülans şiddetlerinin arttığını hem de bunun yarım saat kadar sürdüğünü yazdı. Nedeninin iklim değişikliği olduğunu kaydeden Cebeci şunları kaleme aldı:

"Yaşanan her 10 dakikalık türbülansın süresi artık 20 ya da 30 dakikaya kadar çıkıyor. Yani eskisi gibi kısa sürede geçip gitmiyor. Çoğu zaman uçakları çok güçlü sarsıyor. Kanatlar alabildiğine esniyor, motorlar oldukları yerde yüksek salınımlar yapıyor. Kanatları koparacakmış gibi bir görüntü, pencerelerden bakan yolcuların yüreklerini ağızlarına getiriyor.

HAVA BOŞLUĞU DİYE BİR ŞEY YOK

* Oysa kanatlar çok dayanıklıdır. Öyle sanıldığı gibi kopmaz. Motorlar inanılmaz bir malzeme ile kanata bağlıdır. Öyle çıkıp bir yere gitmez. Esnerler, bazan çatır çutur sesler gelir ama her şey yerli yerinde duruyordur. Çoğu zaman siz korktuğunuzla kalırsınız.

* Bazen uçaklar bu türbülanslarda hızlı irtifa kaybeder. Bunu saçma bir şekilde ‘Hava boşluğuna düştük’ diye anlatırlar. Hatta bu hatayı profesyoneller bile yapar. Bilin ki havada boşluk yoktur. Öyle olsa yürürken bile zaman zaman sendelerdik. Bir bardak suya parmağınızı sokun, boşluk kalmadığını görürsünüz.

5 BİN ŞİDDETLİ TÜRBÜLANS

* Şu anda küresel olarak kalkış yapan 35 milyondan fazla uçuşta her yıl 5 bin civarında şiddetli ve büyük türbülans olayı yaşanıyor.

* İklim değişikliği atmosferik koşulları da etkilerken bilim insanları, sıcaklık değişikliklerinin ve üst atmosferdeki rüzgâr desenlerinin şiddetli türbülansın frekans ve yoğunluğunu artıracağı konusunda sürekli uyarı yapıyorlar. Yani artık sık türbülanslı uçuşlara alışmamız gerekiyor. Pilotlar yolcuları bu durumdan kurtarmak ya da türbülans etkisini en az hissetmeleri sağlamak için ellerinden geleni yaparlar. Rota değişiklikleri, yolu uzatmalar, irtifa değiştirme dahil tedbirler alırlar. Ama yine de ani vurgunlar yenir. Bunu engellemek mümkün değildir. Uçaklarda meteoroloji radarlarının okunması meselesi de iyi eğitim gerektirir.

ŞU KEMER MESELESİ

Peki türbülans sırasında uçakta yolcular ne yapmalı?

* Bu türbülanslarda zarar görmemek için yapılması gereken en önemli tedbir elbette bütün uçuş boyunca kemerleri bağlı tutmaktır. Ama öyle sadece kemer bağlamakla olmaz. Kemeri vücudunuza göre sıkmanız gerekir. Gevşek bırakırsanız kuvvetli bir türbülanstan kemer içinden sıyrılıp yukarı fırlarsınız. Başın yukarı çarpması, boyun kırılması gibi ciddi yaralanmalar da yaşanan olaylar içinde yer alıyor.

* Tuvaletleri mümkün olduğunca az kullanmalısınız. Yani oturduğunuz yerde kemeri bağlı tutmak en güvenli yoldur. Bu konuda kokpit ve kabin ekibinin yaptığı uyarılara mutlaka uyunuz. Türbülanslarda görülen yaralanmaların çoğu doğru kemer bağlanmaması, uçuş ekibinin uyarılarının önemsenmemesi gibi nedenlerle artıyor.

* Bir Singapur Havayolları uçağında şiddetli türbülansta 140 kişi birden yaralandı. Bizde de sık sık türbülans nedeniyle yaralanan yolcular oluyor. Her yıl binlerce insan uçaklarda türbülans sırasında yaralanıyor.

* İnatla baş üstü dolabına konulmayan, yanda tutulan çantalar bile türbülansta fırladıklarında kendi ağırlıklarının belki birkaç katı güçle savrularak yolculara çarpa çarpa havada dolaşıyor. Havacılıktaki her kural mutlaka mantıklı bir nedenle konulmuştur. Bu yüzden havacılığın tarihi de kanla yazılmıştır.

* Sonuç: Bugün ve gelecekte şiddetli türbülanslar artacak. Süreleri uzayacak. Siz-siz olun istenen tedbirleri kusursuz uygulayın. Çok güçlü türbülanslarda uçakların içi savaş alanına döner. Uçak sarsılırken düşen bir şeyinizi almak için çaba harcamayın. Türbülans şiddetini kaybedinceye kadar asla yerinizden kalkmayın, kemerlerinizi gevşetmeyin.

Bu iklimi sonuçta biz perişan ettik ve gelecekte çok ciddi faturalar ödeyeceğimiz artık kesin.

TÜRBÜLANS NEDEN OLUR

Uzmanlara göre türbülansların çoğu, yukarı ve aşağı yönlü rüzgârların olduğu-elektrik yüklü bulutlarda meydana gelir."