Hedonik adaptasyon tehlikesi

Bridger, İstanbul'dan Roma'ya bir cruise sırasında yaşadığı bir örneği anlatıyor. Arkadaşlarıyla fotoğraf çekerken yeni bir telefon fark ediyor ve almak istiyor. Ancak düşündüğünde bunun hayatına gerçekten katkısı olmayacağını fark ediyor.

Benzer şekilde geçen yıl aldığı tablet, dijital sanat öğrenmek için aldığında da çoğunlukla kullanılmadan kaldı. Bu örnekler, yeni bir eşya ya da teknolojik ürünün kısa süreli mutluluk verdiğini, uzun vadede ise bu hissin kaybolduğunu gösteriyor.

HEDONİK ADAPTASYON NEDİR?

Bunun psikolojik arka planı "hedonik adaptasyon" olarak adlandırılıyor. İnsanlar, hem olumlu hem de olumsuz değişikliklerden sonra kısa sürede duygusal dengeye geri dönüyor.

Örneğin, büyük bir ödül kazanmak veya ciddi bir sakatlık yaşamak başlangıçta güçlü bir mutluluk veya üzüntü etkisi yaratıyor; ancak zamanla bireyler eski duygusal seviyelerine geri dönüyor. Bu durum, yeni satın alımların heyecanının hızlıca azalmasını ve sürekli bir tatminsizlik döngüsünü tetikliyor.

Bir diğer problem ise "seçenek paradoksu." İnsanlar genellikle daha çok seçeneğin mutluluk getireceğini düşünüyor; ancak araştırmalar, seçenek sayısı arttıkça karar yorgunluğu ve memnuniyetsizlik duygusunun da arttığını gösteriyor.

Örneğin, bir deneyde 24 çeşit reçel sunulan müşteriler, sadece 6 seçenek sunulanlara göre satın alma konusunda daha isteksiz oldu. Çok fazla alternatif, fırsat maliyeti kaygısını artırıyor ve karar sonrası pişmanlık hissini besliyor.

Minimalizm, çoğu zaman bir tasarım trendi olarak görülse de Bridger'e göre esas olarak psikolojik bir müdahale. Fazlalıklardan bilinçli şekilde uzaklaşmak, zihinsel ve duygusal kaynakları koruyor.

Daha az seçeneğe sahip olmak, irade gücünü koruyor, karar yorgunluğunu azaltıyor ve anlamlı hedeflere odaklanmayı kolaylaştırıyor. Minimalizm sayesinde beyin, yenilik arayışından kaynaklanan dopamin patlamaları yerine mevcut kaynaklardan daha derin bir tatmin deneyimleyebiliyor.

Bunu sağlamak için şükran pratiği yapmak, alışverişe ara vermek ve sınırlı sayıda eşya bulundurmak etkili yöntemler arasında. Araştırmalar, deneyimlere yatırım yapmanın -seyahat, öğrenme ve sosyal etkinlikler gibi- maddi eşyalardan daha kalıcı mutluluk sağladığını gösteriyor.

Elbette minimalizme geçiş kolay değil. FOMO (kaçırma korkusu) ve eşyalara duygusal bağlılık gibi engeller ortaya çıkabiliyor. Ancak bunu JOMO (kaçırmanın sevinci) olarak yeniden çerçevelendirmek, özgürlük ve enerji kazancı olarak görüldüğünde, değişim daha kolay benimseniyor.

Sonuç olarak, "yeterli" olmak bir sayı değil, bir zihniyet. Daha fazlasını aramak yerine sahip olduklarımızı ve değer verdiğimiz şeyleri fark etmek, tatmini ve mutluluğu artırıyor. Bridger, okuyuculara kendi hayatlarında fazlalık ile mutluluğu karıştırdıkları alanları gözden geçirmelerini ve "yeterli" olmanın ne demek olabileceğini keşfetmelerini öneriyor.

(Sabah)