Ukrayna'nın 'domates' ve 'salatalık' kararı için çözüm çağrısı

Ukrayna'nın Türkiye'den domates ve salatalık için temmuz ayındaki anti-damping kararı, bu iki ürünün yüzde 80'den fazlasının ihraç edildiği Antalya'da hasat sezonunun başlamasıyla tedirginliği artırdı. Anti-damping kararı, Antalya'da özellikle ihracatının büyük kısmını Ukrayna'ya yapan firmaları ve üreticileri daha çok etkiledi. Antalya'da seralarda hasat dönemi de başladı ve hem üretici hem ihracatçı, Ukrayna'nın kilogram başına 80 sent fark koyduğu bu kararı sonlandırmasını istedi.

'ÇOK OLUMSUZ NETİCELER VERECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUZ'

BAİB Başkanı Ümit Mirza Çavuşoğlu, 2024 yılı nisan ayında Ukrayna'nın domates ve salatalıkla ilgili başlattığı anti-damping soruşturmasının geçen temmuzda sonuçlandığını söyledi. Tarım ürünleri açısından dünyada örneği olmayan bu kararın Dünya Ticaret Örgütü'nde de kaydedildiğini açıklayan Çavuşoğlu, "Tüm mevzuatlara uyuldu. Aslında herhangi bir olumsuzlukla veya fiyat farklarıyla oluşan bir şey değildi. Bu biraz bilinerek ve istenerek yapılan bir şeydi. Ukrayna tarafında özellikle 4-5 kişi ya da firma diyelim onların şikayeti üzerine oluşturulan bir şeydi. Bunun aslında hem Türkiye hem Ukrayna açısından çok olumsuz neticeler vereceğini düşünüyoruz" dedi.

'EN YÜKSEK İHRACAT YAPTIĞIMIZ PAZAR'

Bu durumun Ukrayna açısından da ciddi bir sorun olduğunu söyleyen Çavuşoğlu, "Pek çok partner firma burada çalışmakta ve ülkedeki insanlara da daha ucuz ürün yedirmek yerine şu anda ciddi gümrük vergileri geldi ve bununla da Ukraynalı dostlarımız, Ukrayna insanları da daha pahalıya ürün yiyecek. Ülkemiz açısından baktığımızda da özellikle üretici anlamında çok ciddi sıkıntılar yaşayacağımızı görüyoruz. Şöyle ki Ukrayna, Türkiye açısından domates ve salatalıkta miktar olarak en yüksek ihracat yaptığımız pazarı oluşturuyor" diye konuştu.

'EN ACI TABLI ANTALYA İÇİN ÇIKIYOR'

2024 yılında Türkiye'den Ukrayna'ya 93 bin ton civarında domates ihracatı yapıldığını ifade eden Çavuşoğlu, "Burada en acı tablo da Antalya için çıkıyor aslına bakarsanız. Antalya'nın ihracatı da yaklaşık 72-73 bin ton civarında. Yüzde 80'nin üzerinde bir ihracat Antalya'dan gerçekleşmiş. Çok önceden planlı bir şekilde tüm üretimler gerçekleşiyor ve şu anda da üretimler başladı. Ürünler seralarda çıkmaya başladı. Ukrayna'ya ihracat yapan firmalarda çok iş olmadığını görüyoruz. Bunun yansımalarını bir hafta, 10 gün sonra çok daha net göreceğiz. Üretim yeni başladığı için üretici anlamında sıkıntıların had safhaya çıkacağını düşünüyoruz" dedi.

KİLOGRAM BAŞINA 80 SENT

Bakanlık, ihracatçı birlikleri ve ihracatçı firmaların çok yoğun şekilde domates ve salatalık ürünlerini farklı ülkelere pazarlamaya yönelik ciddi çalışmalar başlattığını da anlatan Çavuşoğlu, "Ama çok kısa sürede de yeni bir ülke edinmek veya bu ürünleri pazarlamak da çok zor gözüküyor. O anlamda ciddi bir zor dönem bizleri bekliyor. Yaklaşık söyleyeyim rakamları, değişmekle beraber domates ve salatalık için 8 bin dolar civarında olan gümrük vergileri şu anda 16 bin dolara çıktı. 1 kilogram domates ya da salatalığın üzerine gelecek rakam nakliye hariç 80 sent civarında ki zaman zaman Türkiye'de bu fiyatlara çıkılamıyor. Bu kadar pahalı ürünleri, Ukrayna'daki vatandaşların yiyebilmesi mümkün değil" diye konuştu.

UKRAYNA'YA ÖZGÜ DİKENLİ SALATALIK

Ukrayna'ya üretilen salatalığınsa özel bir ürün olduğuna dikkati çeken Çavuşoğlu, "Salatalık bizim bildiğimiz anlamda değil. Çok fazla ülkemizde tüketilmeyen, oraya özellikli bir ürün olan 'dikenli salatalık' diye tabir edilen bir salatalık cinsi üretiliyor. Özellikle Ukrayna, Rusya gibi ülkelere bu ürünler ihraç ediliyor. Bu ürünlerin ülkemizde ya da Avrupa'da tüketilmesi çok zor. Onun için asıl problemin orada da yaşanacağını düşünüyoruz" dedi.

100 MİLYON DOLARLIK BİR RAKAM

Ukrayna'ya yapılan domates ve dikenli salatalık ihracatında yaklaşık 100 milyon dolarlık bir rakam olduğunu söyleyen BAİB Başkanı Çavuşoğlu, "Burada aslında maalesef Ukrayna'daki 4-5 firmanın baskısıyla oluşan 60-70 milyon dolarlık ilave bir kazanç için bu yapıldı. En üzücü nokta savaşta, bizlerin hem Ukrayna hem Rusya için arabulucu olduğumuz, her ikisine de aynı mesafede olduğumuz bu ortamda sadece Türkiye'ye yapılması bizleri çok rencide etti ve üzdü. Hiçbir ülkeye herhangi bir fark yapılmazken bize yapılması çok mutsuz etti bizleri" diye konuştu.

İKİ BAKANLIK DEVREDE

İhracat pazarında İspanya, Mısır, Fas, Hollanda ve Belçika gibi ciddi rakipler olduğuna da vurgu yapan Çavuşoğlu, şunları kaydetti: "Bunlarla ciddi rekabet içerisindeydik fakat bu rekabet gücümüzü kaybediyoruz. Bu böyle devam ederse bir ülkeyi kaybettiğimiz zaman tekrar geriye almak çok daha zor. Bakanlıklarımızın özellikle Ticaret Bakanlığımız, Dışişleri Bakanlığımızın da ciddi girişimleri söz konusu. Mevzuat olarak çok fazla yapılacak bir şey kalmadı şu anda ama bakanlıklarımız baskıyı ciddi arttırıyor. İnşallah siyasi olarak bu işi çözüp artık noktayı koymak istiyoruz."

İÇ PİYASADA TÜKETİLMİYOR

Türkiye'de domateste yüzde 20'nin üzerinde fazla üretim olduğu, dikenli salatalık tüketiminin ise olmadığını belirten Çavuşoğlu, "Aslında bunlar iç piyasada tüketimimizin üzerindeki ürünler. Bizler tabi öncelikle iç piyasayı doyurmakla mükellefiz. Ondan sonra ihracat yapıyoruz. Bu fazlalık ürünler maalesef çöpe gitmek zorunda kalacak. Onun için domates de belki farklı sanayi tiplerine gidilebilecek ama nereye kadar gidilebilecek? Orada da gidilebilecek noktalar belli. Dikenli salatalıkta çok fazla da yolumuz yok. Onun için ciddi çöpe gidişler olacak ve üreticilerimiz çok zor durumda kalacak. Üreticimizi serada, tarlada tutabilmek için büyük mücadele veriyoruz. Önemli olan müstahsilimizin üretimine devam etmesi. En büyük korkumuz müstahsil üretimden çekilirse gerçekten önümüzdeki yıllarda daha zor sonuçlar bizi bekliyor" dedi.

'CİDDİ ANLAMDA PAZAR KAYBI KORKUSU YAŞADIK'

5 yıllık bir ihracat firmasının sahibi Uğur Memiş ise "Firma olarak ihracatımızın yüzde 90'ını Ukrayna'ya yapmaktayız. Ukrayna'ya özellikle domates ve dikenli salatalıkta bölgenin önde gelen firmalarından biriyiz. Bu anti-damping vergi kararından sonra ciddi anlamda pazar kaybı korkusu yaşadık. Çünkü pazarımızın tamamı Ukrayna, dolayısıyla bu en çok bizi etkiledi. Üreticilere biz bu konu hakkında bir geri dönüş yapamıyoruz. Bizim kurulu bir düzenimiz var. 5 yıldır bu ürünün ihracatını yapıyoruz. Normal şartlarda bugünlerde 50 kadın işçimizle paketleme yaparken, bugün bu sayımız 10'a kadar düştü" diye konuştu.

EN AZ YÜZDE 50 KAYIP BEKLENİYOR

Ukrayna'nın bu kararı yüzünden bu yıl firma olarak toplam ihracatta en az yüzde 50 kayıp beklediklerini belirten Memiş, "Pazarda da ciddi bir daralma, kayıp yaşanacaktır. Bunda daha önceki yıllarda Rusya pazarındaki uçak krizinde yaşandığı gibi, alıcı ülke alternatif ülkelerden bunun tedarikini bir şekilde sağlayacaktır. Unutmamak gerekir ki tek üretici ülke olarak biz değiliz. Rakiplerimiz var üretim konusunda, bu yüzden bu işin bir an önce sonuca kavuşmasını, çözümlenmesini bekliyoruz ki üretici de ürününü üretebilsin. Önümüzdeki sene bu üretimden vazgeçmesin. Biz de istihdam sağlayalım, ihracatımıza devam edelim" dedi.

Mehmet ÇINAR/ANTALYA, (DHA)