Komşuda endişe yaratan gelişme

İran'ın güneydoğusunda bulunan ve 710.000 yıldır sönmüş olduğu düşünülen Taftan Yanardağı, canlanma belirtileri gösteriyor.

Taftan'ı inceleyen bilim insanları dağın zirvesinin 2023'ten 2024'e 10 aylık süreçte, yaklaşık 9 santimetre yükseldiğini tespit etti. Üstelik bu yükseliş günümüzde de devam ediyor.

Araştırmacılar, bölgenin zeminindeki kabarmanın, Taftan'ın altında biriken sıcak sıvılar ve gazlardan veya yüzeyin 4,8 kilometre altında biriken ve üstündeki hidrotermal sisteme basınç uygulayan magma nedeniyle yaşanmış olabileceğini belirtti.

2024 yılında İran basınında yer alan haberlerde, Taftan Yanardağı'nın kraterinden gözle görülür bir duman ve kül çıkışı olduğu ve bölgedeki volkanik aktivitede bir artış yaşandığı bildirilmişti.

"ÖLÜ" KABUL EDİLİYORDU

11.700 yıl önce başlayan Holosen Dönemi'nden bu yana patlamamış olan yanardağlar "sönmüş volkan" sınıfına dahil ediliyor. Bu nedenle 710.000 yılın ardından harekete geçen Taftan'a "zombi volkan" yakıştırması yapılıyor.

Ne var ki Taftan'daki son gelişmelere ilişkin araştırmayı yürüten ekibin lideri olan volkanolog Pablo Gonzalez, Live Science'a yaptığı açıklamada Taftan'ın "sönmüş" değil, "uykuda" olarak tanımlanmasının daha doğru olduğunu söyledi.

"Uykuda" terimi, halihazırda patlamasa da volkanın altında basınç oluştuğu ve bu basıncın gelecekte sessizce veya şiddetli bir şekilde serbest kalabileceği anlamına geliyor.

Araştırmacılar geçtiğimiz günlerde yayımlanan çalışmada, "Bulgularımız, Taftan'ın daha önce kabul edildiğinden daha aktif olduğunu ortaya koyuyor" ifadelerini kullandı.

Ekip ayrıca, Taftan'daki yeni faaliyetlerin mevcut tehlike değerlendirmelerinin güncelliğini yitirmiş olabileceğini gösterdiğini belirterek, bu bulgular ışığında İran ve Pakistan'ın güneyindeki bir volkan zinciri olan Makran subdüksiyon volkanik yayını yeniden değerlendirmenin acil bir ihtiyaç olduğunu da vurguladı.

GÜNDE ORTALAMA 20 TON GAZ ÇIKIYOR

Araştırmacılar, 10 aylık süreçte zirvedeki bacalardan su buharı, karbondioksit, kükürt dioksit, hidrojen sülfür ve hidrojen florür gibi gazların salındığını ve kükürt dioksit emisyonlarının günde ortalama 20 ton olduğunu tespit etti.

Bilindiği üzere, yeraltındaki basınç arttığında, birikmiş olan gazlar dışarı çıkmaya çalışır ve yüzeydeki çatlaklar ve bacalardan yukarı doğru hareket eder.

Taftan'da 16 ve 28 Mayıs 2024 tarihlerinde iki büyük gaz olayı meydana geldi. Araştırmacılar bu olayların, basınç ve gaz akışında geçici artışlara işaret ettiğini vurguladı.

Ekip, atmosferden gelen paraziti ortadan kaldırarak yer hareketini çok daha net bir şekilde görüntüleyebilen, "ortak mod filtresi" isimli yeni bir uydu veri yöntemi kullanarak bu bulgulara ulaştı.

DEFORMASYON DEPREM VE YAĞIŞLARDAN KAYNAKLANMIYOR

Yükselmenin zamanlamasını analiz eden bilim insanları, deformasyonun kaynağının zirvenin yaklaşık 470 ila 630 metre altında yani sığ bir derinlikte olduğunu belirledi.

Araştırmacılar volkanın batı ve doğu yamaçlarında da hareket tespit etti. Buralardaki ancak deformasyon modelinin yağışlar veya depremlerle uyuşmadığının altı çizilen çalışmada, deformasyonun volkanın içindeki süreçlerden kaynaklandığı vurguladı.

Makalede, "Hareketlilik sonrası tersine çökme sinyallerinin olmaması, zirvenin altında sürekli basınçlanma olasılığına işaret ederken, Taftan volkanının tehlikeli bir bölge olmaya devam ettiğinin de altını çiziyor" sonucuna varıldı.

TAFTAN DAHA YAKINDAN İZLENMELİ

Bu sonuçlar endişe verici olsa da Gonzalez, Live Science'a yaptığı açıklamada, yakın zamanda bir patlama yaşanacağı konusunda korkuya yer olmadığını ama Taftan'ın daha yakından izlenmesi gerektiğini söyledi.

Gonzalez, "Bu çalışma insanlarda panik yaratmayı amaçlamıyor. Amacımız İran'daki yetkililere bu konuyu incelemek için bazı kaynaklar ayırmaları yönünde uyarmak" dedi.

PÜSKÜRMESİ HALİNDE HAYAT OLUMSUZ ETKİLENİR

Taftan, İran'ın güneydoğusundaki Sistan ve Belucistan eyaletinde, Pakistan sınırına yakın bir konumda bulunan bir stratovolkan. Deniz seviyesinden 3941 metre yükseklikte bulunan bu volkan, bölgenin en yüksek zirvesi.

Taftan'a en yakın şehir, yaklaşık 45 kilometre uzakta bulunan Haş. 500.000'den fazla nüfusa sahip eyalet başkenti Zahidan ise yaklaşık 100 kilometre uzakta yer alıyor.

Sınırın diğer tarafında, Pakistan'ın Belucistan eyaletinde bulunan ve dağa adını veren 18.500 nüfuslu Taftan kasabası ise yanardağın 62 kilometre kuzeydoğusunda yer alıyor.

Taftan Yanardağı'nın püskürmesi halinde, civarda yaşayan yerleşim birimleri ciddi zararlar görebilir. Gökten yağacak küller hava trafiğini aksatabilir, tarım ürünlerine zarar verebilir, su kaynaklarını kirletebilir ve solunum sorunlarına yol açabilir.

Lav akıntıları ve piroklastik akıntılar altyapıyı, evleri ve tarım arazilerini tahrip edebilir. Kükürt dioksit gibi zehirli gazların atmosfere karışması asit yağmurlarına ve hava kalitesinin bozulmasına neden olabilir.

(Sabah)