Araştırmayla kanıtlandı: Bu reçete beyni zinde tutuyor

Bir klinik çalışma; egzersiz, sağlıklı beslenme, sosyalleşme ve zekâ oyunları gibi etkenlerin bilişsel gerileme veya bunama riski altındaki yaşlı yetişkinlerde bilişsel yetenekleri geliştirebileceğini ortaya koydu.

Çalışma beş bölgede 60 ila 79 yaşları arasında, sağlıklı ancak kötü beslenme, düzenli egzersiz eksikliği veya kardiyovasküler risk gibi yaşam tarzı faktörleri nedeniyle bilişsel gerileme ve bunama riski altında olan 2111 yetişkin üzerinde yapıldı.

Finlandiya'da 2015 yılında yapılan başka bir çalışmayı örnek alan bu yeni çalışmanın sonuçları JAMA'da yayınlandı ve Toronto'da düzenlenen Alzheimer Derneği Uluslararası Konferansı'nda sunuldu.

Demansın önlenmesine ilişkin 2024 Lancet Komisyonu raporuna göre, demans vakalarının yaklaşık yüzde 45'i değiştirilebilir risk faktörlerinin ele alınmasıyla önlenebilir.

San Francisco'daki California Üniversitesi'nde profesör ve psikiyatri bölümü başkan yardımcısı olan Kristine Yaffe, “Bunları değiştirebilir ve iyileştirebilirseniz, beyin sağlığınızı iyileştireceğiniz ve bunamayı önleyebileceğiniz mantıklıdır” dedi.

Wake Forest Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde iç hastalıkları profesörü ve çalışmanın baş araştırmacısı olan Laura Baker, çalışmanın bilişsel işlevi iyileştirmek için “yeni bir reçete” sunduğunu ve sağlıklı davranışların beyin sağlığı için önemli olduğunu gösterdiğini söyledi.

Araştırmacılar, demans riski yüksek olduğu bilinen ve yeterince temsil edilmeyen grupları da çalışmaya dahil etti. Katılımcıların yüzde 31'i etnik veya azınlık gruplarındandır ve yüzde 78'inin ailesinde hafıza bozukluğu öyküsü bulunuyordu.

Katılımcılar rastgele iki yaşam tarzı müdahale grubundan birine atandı: Biri yapılandırılmış bir program ve diğeri kendi kendine rehberlik eden bir program.

Her iki grup da iki yıllık çalışma boyunca fiziksel aktivite, diyet, bilişsel eğitim, sosyal katılım ve damar sağlığına odaklandı.

Kendi kendine yönlendirilen gruptaki katılımcılar sağlık, diyet ve egzersiz konularında genel eğitim almış ve kendi ihtiyaçlarına en uygun olduğunu düşündükleri yaşam tarzı değişikliklerini yapmaları için teşvik edildiler.

Ayrıca, öğrendiklerini tartışmak üzere kendi topluluklarındaki diğer grup katılımcılarıyla altı kez bir araya getirildiler.

Buna karşılık, yapılandırılmış grup çok daha yoğun ve zorlu bir sürece sahipti.

Fiziksel sağlık: Katılımcılar her hafta dört gün aerobik egzersiz, iki gün direnç antrenmanı ve iki gün de esneme ve denge egzersizleri yaptı.

Diyet: Katılımcılar, sağlıklı beyin yaşlanmasını teşvik etmek üzere tasarlanmış olan Nörodejeneratif Gecikme için Akdeniz-DASH Müdahalesi (MIND) diyetine uymaya teşvik edildi.

Bilişsel eğitim: Katılımcılar haftada üç kez web tabanlı bir bilişsel eğitim programına katıldılar.

Buna ek olarak, yapılandırılmış grup diğer katılımcılarla 38 kez bir araya gelmiş, tıbbi bir danışmandan yılda iki kez sağlık koçluğu almış, ayrıca diyet ve kardiyometabolik sağlığı değerlendirmek için telefon görüşmeleri ve klinik ziyaretleri yaptı.

Baker, katılımcıların akranlarıyla bir araya gelmesinin “müdahalede kilit bir bileşen” olan destek için sosyal bir bileşen sunduğunu söyledi.

Her iki grup da denemenin iki yılı boyunca bilişsel gelişmeler gösterdi. Ancak yapılandırılmış yaşam tarzı grubundaki katılımcılar, kendi kendine rehberlik eden gruptaki insanlardan daha iyi performans gösterdi.

Rush Üniversitesi Tıp Merkezi'nde iç hastalıkları doçenti Klodian Dhana “Kendi kendine rehberlik eden grupta başlangıçtaki bilişsel skorlarına kıyasla bu kadar önemli bilişsel iyileşme görmek şaşırtıcıydı” dedi.

Çalışmada yer almayan Dhana, “Ancak bu durum, yalnızca eğitici bilgilere dayansa bile yaşam tarzı müdahalelerinin faydalı olabileceğini göstermektedir” dedi.

 Araştırmacılar Jones ve diğer katılımcıları günde sadece 10 dakika egzersizle yavaştan başlattılar. Ancak Jones, “Onca yıl hareketsiz kaldıktan sonra 10 dakika iyi bir başlangıçtı ve bu beni harekete geçirdi. Ağırdan aldıkları için cesaretimiz kırılmadı. Kendimize zarar vermedik." O zamandan beri 30 kilo verdim.” dedi.

Houston'dan 72 yaşındaki Peter Gijsbers van Wijk, kendi kendine yönlendirilen grubun bir katılımcısı olarak, diğer katılımcılar ve kolaylaştırıcılarla bir araya gelmenin, daha fazla fiziksel aktivite yapma yönündeki sağlık hedefleri doğrultusunda çalışma motivasyonunu korumasına yardımcı olduğunu söyledi. Annesi ve iki teyzesi demans hastasıydı.

Denemenin ardından van Wijk, haftada en az beş gün yoga yaparak ve her gün yürüyerek egzersiz yapmaya devam ediyor. Ayrıca daha fazla sosyal temas kurmak için gönüllü olarak çalışıyor.

Van Wijk, “En önemli şey biraz denemek ve neyi sevdiğinizi görmek, çünkü eğer severseniz, o zamansürdürebilirsiniz” dedi.

Illinois'den 66 yaşındaki Phyllis Jones, yapılandırılmış grubun bir katılımcısı olarak yaşadığı deneyimin kendisini “sonsuza kadar değiştirdiğini” söyledi. Annesi ve büyükannesi demans hastasıydı ama 28 yıldır çalıştığı yazılım mühendisliği işinden çıkarıldığı için sağlığını ihmal ediyordu.

Dhana, çalışma bulguları çok önemli olsa da, biliş üzerindeki uzun vadeli etkilerin bilinmediğini söyledi.

Yapılandırılmış gruptaki katılımcılar, kendi kendine rehberlik eden gruptakilere göre yürütme işlevinde daha iyi performans gösterdi, ancak hafıza veya zihinsel işlem hızında önemli bir fark yoktu. Yaffe, bunun “daha çok vasküler bir yola ve daha az Alzheimer'a” işaret ettiğini ve bunun ayırt edici özelliğinin hafıza bozukluğu olduğunu söyledi.

Çalışmanın yazarlarından Alzheimer Derneği'nin tıbbi ve bilimsel ilişkilerden sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Heather Snyder, bilişsel bozulma ve bunamaya neden olan herhangi bir hastalığın muhtemelen ilaçlarla birlikte davranışsal müdahaleler de dahil olmak üzere “çok sayıda çözüm” gerektireceğini söyledi.

Araştırmacılar şu anda, bu müdahalelerin uzun vadede bilişsel sağlıklarını nasıl etkilediğini görmek için dört yıl daha takip edilen katılımcılardan elde edilen biyobelirteçleri ve nörogörüntüleme verilerini analiz ediyor.

Çalışma birden fazla yaşam tarzı değişikliğini içerdiğinden, farklı insanlar için neyin en etkili olduğunu belirlemek mümkün değildir.

(Hürriyet)